Չափազանցրած չեմ լինի, եթե ասեմ, որ մորիցս ու հորիցս առավել սիրում եմ մի փոքրամարմին կնոջ, որի անունը Քնարիկ է, որին հայրս դիմում է Քնար, իսկ մենք՝ քույրերս, եղբայրս ու ես՝ տատիկ:
Տատիս նկարագրելը այնքան դժվար է: Փոքր մարմնի մեջ այնքան մեծ փիլիսոփայություն, այնքան շատ կամք ու կյանք կա: Մանկուց աշխատել է, մինչև օրս էլ աշխատում է: Ամուսնու հարցում բախտը չի բերել և ստիպված է եղել նրա փոխարեն էլ աշխատել, որպեսզի միայնակ մեծացնի իր մինուճար որդուն: Տուն է առել, բայց ծառ չի տնկել, միևնույն է, չէր աճի. մեր տունը գյուղի ամենաբարձրադիր վայրում է, ու առհասարակ շատ դժվար է ինչ-որ բան աճեցնելը…
Նրա դեմքի ամեն մի կնճիռ ունի իր պատմությունը, իսկ այդ կնճիռներում գոյացած քրտինքը հավաքվում է քթի ծայրին ու երկար չանցած սկսում կաթ-կաթ բռնել դեմքից հեռանալու ուղին: Երրորդ կաթոցից տատս թաշկինակն է հանում, սրբում ճակատը և անիծում իրեն անվերջ ու առանց պատճառ քրտնելու համար (ասես չի էլ նկատում, որ ամբողջ օրն աշխատում է ու անընդհատ շարժման մեջ է): Հետո զրնգուն ձայնով ծիծաղում է, այնպես, որ մեզ էլ է վարակում, շրջապատում եղած շնչավոր ու անշունչ մարմիններին էլ, ծառին ու ծաղիկին անգամ: Սկսում է հիշել անցյալից պատառիկներ ու դրանք խնամքով պատմել՝ պատմելու ընթացքում կռվել, չհաշտվել արդեն վաղուց եղած, անցած գնացած դեպքերի ու դեմքերի հետ:
Հիշում է, թե ինչպես են նախնիները Կարինից գաղթել ու հաստատվել Ջավախքի Կարզախ գյուղում, թե ինչպես է եղբայրը կռիվ գնացել ու չի վերադարձել, թե ինչպես է հայրը ջահել-ջահել կուրացել, իսկ մայրը՝ փոքրամարմին գեղեցիկ Հայկանը, մխիթարել որդու ճանապարհին աչքը սառած ամուսնուն: Այս ամենը հիշում է առանց մի կաթիլ արցունքի և անկեղծ ասած ես տատիս գրեթե չեմ տեսել արտասվելիս: Փոխարենը նա միշտ երգում է՝ ‹‹Դլե Յաման››, ‹‹Կռունկ››, ‹‹Սարերի հովին մեռնեմ››, ‹‹Հայրենիքիս ջուրը››, ‹‹Առավոտյան քաղցր հովիկ››. տրամադրությունը գիտի, թե ինչ կհիշի ու ինչ կերգի: Գեղեցիկ ձայն ունի, ասում էր, եթե հայրը թողներ՝ երգչուհի կդառնար, մեծ բեմեր ու հանդիսատեսի սրտեր կգրավեր, իր բոլոր սիրած ծաղիկների, սիրո ու հիացմունիքի փնջեր կստանար: Պատմում ու երգում՝ երբեմն էլ երեգելով էր պատմում իր առօրյա հոգսերը, անցած գնացած օրերը, բառեր էր իրար կցմցում ու անվերջ քթի տակ երգում, երբեմն էլ երգի կեսից կանգնում ու արդարանում, որ ինքն էլ առաջվանը չի՝ ծերացել է, ատամների բացակայությունն էլ լղոզում են որոշ տառեր, բառեր, նոտաներ, հույզեր:
Բայց միևնույն է, ձայնն այնքան զուլալ էր, ասես երիտասարդ աղջնակ երգելիս լիներ: Երգն իրեն էր երիտասարդացնում՝ ինքն էլ երգերին: Կարոտով երգում էր նախնիների՝ տատիկ պապիկների վաղուց մոռացված երգերը, երբեմն էլ այս կամ այն բառն էր մոռանում, մի քանի վայրկան փորձում հիշել, չհիշելու դեպքում էլ մի նոր բառ էր հորինում՝ կտրում-կպցնում:
Առօրյա գործերով էր ընկնում, բայց միևնույն է, դրան զուգահեռ քթի տակ անվերջ ամենատարբեր երգեր ու մեղեդիներ էր ‹‹մռմռում››:
Մենք առանձնահատուկ էինք սիրում այն առավոտները, երբ աչքերս բացում ու տատիս իր «հայտնի» գոգնոցով էինք տեսնում, ինչը նշանակում էր, որ այդ օրը մեզ համար հաստատ մի համեղ բան է պատրաստելու. թաթար-բորակի, խինկալի, կտրած ապուր, հալվա, փենիր-փափասի կամ էլ մեր բոլորիս շատ սիրած կուլիկները (կերակրատեսակներից մի քանիսի համարժեքը գրական հայերենում չգտա, կամ էլ չկա, քանզի սրանք տարածաշրջանին հատուկ ուտեստներ են՝ անվանումներն էլ հենց իրենք են որոշել):
Ձեռքի տակ ոչ մի բաղադրատոմս չուներ, ու անգամ ամենասովորական բաղադրիչներից այնքան համեղ բաներ էր պատրաստում, որ կուշտ փորով անգամ չէինք հարաժարվում նորից ուտելուց: Վերջերս եմ հասկացել, որ տատիս բոլոր բաղադրատոմսերի ‹‹համեմունքը›› սերն էր, խմոր անելուն զուգահեռ երգելն ու խմորի հետ խոսելը, լավ խմոր ստանալու դեպքում դրա վրա ուրախանալն ու դրանով հիանալը: Մեր տան համեմունքը՝ համն ու հոտն էլ ինքն էր: Միշտ ուրախ, լավատես, ժպտերես, հույսով ու հավատքով լի:
Ջավախքում գրեթե չեք գտնի տարեց մի կին, որ թել մանել, գուլպա գործել, կամ էլ ասեղնագործել չիմանա: Տատիս հիմնական զբաղմունքներից մեկն էլ բրդից թել, թելից էլ ամենատաք ու գեղեցիկ գուլպաներ, ժիլետներ ու տաք հագուստ գործելն էր: Ինձ ու փոքր քրոջս էլ էր սովորեցնում տարբեր տեսակի ասեղնագործություններ, երկար-բարակ իլիկը ափի մեջ անվերջ պտտել ու բրդից թել ստանալ, թելից էլ պիտանի մի բան: Անգամ մեր ձախողած գործերն էր հավանում, իսկ երբ իլիկը պտտում էինք, թելը կտրվում էր, ու մենք զայրացած մի կողմ էինք գցում բուրդն էլ, թելն էլ, իլիկն էլ, տատս մեզ պարտվել էր սովորեցնում, որովհետև ինչ-որ բանի հասնելու համար, տատիս կարծիքով նախ պետք էր պարտվել:
Անգամ բրդից թել ստանալու համար, պետք էր համակերպվել մեկ երկու պարտության հետ ու շարունակել կռիվ տալ իլիկի հետ, իսկ հետո հպարտանալ հաղթանակի՝ գույնզգույն թելերի կծիկների վրա, հետո տաքանալ այդ թելից ծնված գուլպաներով ու հագուսով:
Իլիկի պտույտների արագությամբ էլ տարիներն անցան, ու տատս, որ ինչ-որ ժամանակ մեր աչքին մեծ էր թվում, հիմա արդեն փոքրացել, բայց նույն մեծ ու ուժեղ կինն էր մնացել: Նույն բարի, գեղեցիկ, նրբիկ կինն է, ապրեցնող ժպիտով ու զրնգուն ծիծաղով, միայն թե կնճիռներն են շատացել, քրտինքն էլ ավելի հեշտությամբ է հասնում քթի ծայրին:
Չնայած տարիքին, պարապ չի մնում, էլի առաջվա նման շատ համեղ ուտեստներ է պատրաստում, առաջվա նման երգում է, ու զրնգուն ծիծաղով վարակում շրջապատին, անգամ քարին ու ծառին: Հիմա էլ քրոջս վեց ամսական աղջկա համար գույնզգույն թելերով գուլպաներ ու տաք սվիտրներ է գործում, գույնզգույն հեքիաթներ է պատմում, անվերջ հետը խաղում է ու երգում՝ պստլոնին ծնկներին պարացանում:
Հ.Գ. Հենց տոներին կամ ինչ-որ մի առիթով տուն եմ գնում, տատիս պինդ գրկում եմ, հետո գիրկս առնում բարձրացնում եմ այնպես, որ ոտքերը գետնից, ինքն էլ աշխարհի դարդ ու ցավից կտրվում, երեխայի նման ուրախանում է՝ ծիծաղում, ինձ խելառ անվանում ու անվերջ համբուրում: Հետո գլուխս դնում եմ ծնկներին ու անվերջ հարցեր տալիս. ինքն էլ սիրում է հիշել, խոսել ու անվերջ պատմություններ պատմել… Իր պատմություններն էլ իր նման թեթև, գունավոր ու բարի են: Մի օր ձեզ էլ կպատմեմ դրանք, պարզապես ուզում էի նախ իր հետ ծանոթանաք:
Հեղինակ՝ Հերմինե Կարապետյան (ջավախքցի, Հայաստանի հանրային ռադիոյի «Բլից արտ» հաղորդաշարի լրագրող, հաղորդավար)
«Ալիք մեդիայի» «ընթերցողից» շարքում հրապարակվում են մեր ընթերցողների խոհերը։ Սյունակում տեղ գտած մտքերը չեն խմբագրվում և կարող են չհամընկնել Ալիքի տեսակետների հետ։
